Diyarbakır Gezilecek Yerler ve Diyarbakır Hakkında Bilgi

Diyarbakır gezilecek yerler başlıklı bu yazı, Diyarbakır’ın gezip görülmeye değer yerleri ile söz konusu yerler hakkında özet bilgileri içermektedir. Diyarbakır gezilecek yerler hakkında bilgi vermeye başlamadan önce, Diyarbakır nerede, Diyarbakır’a nasıl gidilir, sorularının cevabından bahsedelim, ardından da Diyarbakır hakkında çok kısa da olsa biraz bilgi verelim.

Diyarbakır Nerede, Diyarbakır’a Nasıl Gidilir

Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Kuzeyinde Elâzığ ve Bingöl, kuzeydoğusunda Muş, doğusunda Batman, güneyinde Mardin, güneybatısında Şanlıurfa, batısında ise Adıyaman ve Malatya yer almaktadır. Mardin nerede soru hakkında bu kısa bilgiden sonra Mardin’e nasıl gidilir sorusunda da kısa bir cevap verelim. Diyarbakır’ın haritadaki yerini ve komşu illerini teferruatlı olarak incelemek için tıklayınız…

Diyarbakır’ın Haritadaki Yeri

Diyarbakır’da havaalanı mevcut. İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi büyük illerden; THY, Anadolu Jet ve Pegasus’un direk uçuşları var. Bu kapsamda Diyarbakır’a havayoluyla gitmek mümkün. Ayrıca diğer bazı illerden aktarmalı uçuşlarla da gidilebilir. İnternetten ucuzabilet.com ve turna com gibi siteler aracılığı ile uçak biletleri fiyatları ve saatleri kıyaslanabilir.

Birçok otobüs firmasını da Türkiye’nin değişik illerinden Diyarbakır’a otobüs seferleri var. Ayrıca Mardin, araçla Diyarbakır’a bir saatlik bir mesafede yer almaktadır. Mardin üzerinden de Diyarbakır’a gerek havayoluyla gerekse karayoluyla ulaşılabilir.

Diyarbakır Hakkında Bilgi

Dicle ve Fırat Nehirlerinin oluşturduğu tarihi Mezopotamya topraklarının kuzey sınırını oluşturan Diyarbakır, aynı zamanda birçok tarihi ticaret yolunun da üzerinde yer almaktadır. Bu özelliğinden dolayı hiçbir zaman önemini yitirmeyen Diyarbakır’ın tarihinin de M.Ö 3000 yıllarına kadar dayandığı söyleniyor. Bu tarihi süreçte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Diyarbakır, gezilecek yerler bakımından da oldukça fazla zenginliğe sahiptir.

Diyarbakır Gezilecek Yerler

Bu kapsamda Diyarbakır gezilecek yerler listesine dahil edilebilecek birçok tarihi yapı, tarihi eser, tarihi bina ve tarihi ibadethane yeri bulunmaktadır. Tarihi Diyarbakır Surları, Diyarbakır Burçları, Hevsel Bahçeleri, Hz. Süleyman Cami, Ulu Cami, Zinciriye Medresesi, Mesudiye Medresesi, Meryem Ana Kilisesi, Saint Georges Kilisesi, Katolik Ermeni Surp Sarkis Kilisesi, Hasan Paşa Hanı, Ongözlü/Dicle Köprüsü, Atatürk Evi, Ziya Gökalp Müzesi, Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi Diyarbakır gezilecek yerler listesine dahil edilebilecek başlıca gezip görmeye değer yerler. Bu özet bilgilerden sonra söz konusu Diyarbakır gezilecek yerler hakkında bilgi vermeye başlayabiliriz.

Diyarbakır Gezilecek Yerler

Diyarbakır gezilecek yerler listesine dahil ettiğimiz söz konusu yerlerin hemen hemen tamamı Diyarbakır Surları içerisinde yer almaktadır. Bu tarihi bina ve tarihi yapı ile tarihi ibadethaneleri gezmeye Diyarbakır Surları ile başlanabilir. Surların çok uzun olması nedeniyle seçilen gezi güzergahı içerisinde bölüm bölüm gezilebilir. Biz Surların Dağ Kapı bölümünden başlayarak Diyarbakır gezilecek yerler ve görülmeye değer yerleri anlatacağız.

Diyarbakır Surları

Bilindiği üzere Dünya’nın en uzun surlarının Çin Seddi’dir. Çin Seddi’nden sonra ise sırasıyla İstanbul, Antakya ve Diyarbakır Surları, düğer uzun surlar olduğu söyleniyor. Ancak Diyarbakır Surlarının burçları ve burçlar üzerindeki yazıtlarıyla İstanbul ve Antakya surlarının önüne geçtiği düşünülüyor.

Diyarbakır Surları

Okuduğumuz kaynaklar, Diyarbakır surlarının uzunluğunun yaklaşık 5,5 km olduğunu, 10-12 m yükseklik ve 3-5 m arsında da genişliğe sahip olduğunu yazıyor.  Dağ Kapı diğer bir adıyla Harput Kapısı, Yeni Kapı diğer bir adıyla Dicle Kapısı, Urfa Kapısı diğer bir adıyla Rum Kapısı ve Mardin Kapısı olmak üzere surların dört ana giriş kapısı mevcut. Ayrıca bu dört ana giriş kapısıyla birlikte surların irili ufaklı 82 tane de burcu var. Yazının bu bölümünde burçlar hakkında ayrıca bilgi verelim.

Diyarbakır Sur Burçları

Söz konusu burçlar 2, 3 ve 4 katlı olarak, genelde yuvarlak ve silindirik olarak yapılmış. Bu burçlardan kare ya da altıgen köşeli olarak yapılanlar da mevcut. Mevcut burçların alt katları depo ve ambar olarak, üst katlar ise askeri amaçlar için kullanılmış. Burçların çoğunluğunun üzerinde farklı dillerde yapım ve onarım yazıtları mevcut. Yine burçların çoğunluğunun üzerinde güneş, yıldız, çift başlı kartal, aslan, kartal, boğa, kaplan ve akrep gibi kabartma motifler yer alıyor.

Sur Burçları

Sur içerisine Dağ Kapı’dan girince Gazi Caddesi ardından da Hz. Süleyman Caddesinde 650 m civarında yüründüğünde Diyarbakır gezilecek yerler listesinde yer alan Hz. Süleyman Cami var.

Hz. Süleyman Cami

Yapım yılı 1155-1160 yılları olduğu söylenen Hz. Süleyman Cami, yeni yapılan restorasyon ve çevre düzenlemeleri sonucunda yerli ve yabancı turistlerin ilgi noktası haline gelmiş. Bu caminin bulunduğu yerde, Diyarbakır’ın fethi sırasında şehit olduğu söylenen 27 sahabenin de mezarı yer alıyor.

Hz. Süleyman Cami ve Atatürk Müzesi

Bu bölgede bir de Atatürk Müzesi yer alıyor. Söz konusu Müze de gezildikten sonra tekrar Hz Süleyman Caddesinden geri dönüp Gazi Caddesinden sol istikamete doğru toplam 800 m yüründüğünde Ulu Cami Bölgesine ulaşılıyor. Ulu Cami’ye varmadan önce yol üzerindeki Tarihi Hasan Paşa Hanı’nın gezilmesi geziyi kolaylaştıracaktır.

Tarihi Hasan Paşa Hanı

Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi/Evi’nin 190 m doğusunda yer alan Tarihi Hasan Paşa Hanı, Ulu Cami’nin ise 150 m kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Gazi Caddesindeki bu tarihi yapı, Kervansarayla birlikte Diyarbakır’ın en büyük hanları arasında gösterilmektedir.

Tarihi Hasan Paşa Hanı

Tarihi Hasan Paşa Hanı, 1572-1575 yıllarında, dönemin Diyarbakır Valisi olan Vezirzade Hasan Paşa tarafından iki katlı bir mimari ile yapılmış. Söz konusu hanın avlu bölümünde yer elan kubbeli şadırvan, Bursa’daki Koza Hanı çağrıştırmaktadır. Bu han günümüzde Bursa’daki Koza Han gibi, içerisindeki hediyelik eşya dükkanları, kafeleri, restoranları ile turistik amaçlar kapsamında kullanılmaktadır. Buradaki restoranlardan birisinde yapılacak olan bir kahvaltı, tarihi dokunun tamamen içimize sinmesini sağlayacaktır.

Ulu Cami

Anadolu’nu en eski camilerinden biri olduğu söylenen Ulu Cami, Diyarbakır gezilecek yerler listesinin en başında yer almaktadır. Söz konusu cami, 639 yılında Arap orduları tarafından kiliseden camiye çevrilmiş. Ayrıca İslam dünyasının da beşinci Harem-i Şerif olarak kabul edilen bu cami, birçok kez restorasyon çalışmalarına da tabi tutulmuş ve bu çalışmalar neticesinde günümüze kadar ulaşmayı başarmış.

Ulu Cami

Ulu Cami’nin bulunduğu bölgede; Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi/Evi, Zinciriye Medresesi, Tarihi Hasan Paşa Hanı Sülüklü Han, tarihi bina ve tarihi yapı kapsamında Diyarbakır gezilecek yerler listesindeki görülmeye değer diğer yerlerdir.

Zinciriye Medresesi

Ulu Cami’nin hemen güneybatısında ve Yücel Sokak-Müze Sokak kavşağında yer alan Zinciriye Medresesi, 1198-1199 yıllarında Artuklular tarafından yapıldığı söylenmektedir. Kareye yakın bir dikdörtgen plan olarak yapılmış olan bu tarihi yapı, açık avlulu ve tek katlı olarak kesme taşlardan inşa edilmiş. Günümüzde Kuran Araştırmalar Merkezi olarak kullanılan bu tarihi eser, birçok onarım ve restorasyon çalışmaları ile günümüze kadar gelmiştir.

Cahit Sıtkı Tarancı Müze Evi

Ulu Cami’nin 100 m kuzeyinde Ziya Gökalp Sokakta yer alan Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi/Evi, Diyarbakır’ın özgün evleri kapsamında Diyarbakır gezilecek yerler listesindeki görülmeye değer diğer bir yerdir.

Cahit Sıtkı Tarancı Müze Evi

Bu tarihi yapı, 1733 yılında yapılmış ve 1973 yılında da Kültür Bakanlığı tarafından satın alınarak müze olarak halkın kullanımına sunulmuş. Söz konusu müzede; etnografı eserleri ile ünlü şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın eşyaları ve kitapları sergilenmektedir.

Sülüklü Han

Ulu caminin 230 m güney doğusunda Kazancılar Sokak üzerinde yer alan Sülüklü Han, Tarihi Hasan Paşa Hanının da 220 m batısındadır. Uzun süren restorasyon çalışmalarından sonra 2010 yılında Turistik amaçlı olarak hizmete açılan Sülüklü Han, 1683 yılında yapılmış.

Sülüklü Han

İsminin bir zamanlar içerisinde bulunan kuyulardan çıkarılan ve şifalı olduğuna inanılan sülüklerden dolayı olduğu söyleniyor. Bu sülükler, dönemin hekimleri tarafından bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmış. Söz konusu han, Kurtuluş Savaşı döneminde süvari birliklerinin karargâhı olarak da hizmet vermiş. Turistik amaçlı hizmet veren bu tarihi handa badem şekerli sunulan kahvenin oldukça keyifli olduğu söyleniyor.

Sülüklü Han’dan Dökümcüler Sokağa çıkıp aynı sokak üzerinden güneye doğru 140 m kadar yürüdüğünde Yenikapı Sokak’ta Dört Ayaklı Minare var.

Dört Ayaklı Minare

Diyarbakır gezilecek yerler listesine dahil edilebilecek bu minare, Akkoyunlular tarafından yapılan Şeyh Muhtar Cami için yapılmış.

Dörtayaklı Minare

Anadolu’da bir başka örneğinin olmadığı söylenen Dört Ayaklı Minare, dört ayrı sütunu üzerine yapıldığı için böyle bir ad almış.

Söylenen rivayetlere göre minarenin altından, sütunların arasından yedi defa geçenin dilekleri kabul oluyormuş.

Sülüklü Han’dan Gazi Caddesi’ne çıkıp güneye doğru 650 m yüründüğünde Diyarbakır Surlarının Mardin Kapısı yer alıyor.

Bu kapının bulunduğu bölgede de gezip görülmeye değer yerler var. Bunlar Kervansaray/Deliller Hanı, Keçi Burcu ve Hevsel Bahçeleri.

Bu bölgeye gitmeden önce yol üzerinde sayılabilecek ve Şeyh Muhtar Cami’nin 400 m güneyinde yer alan Katolik Ermeni Kilisesi de gezilebilir.

Katolik Ermeni Kilisesi

Günümüzde kilise olarak hizmet vermeyen Katolik Ermeni Kilisesi, Ermeni Surp Sarkis Kilisesi olarak da adlandırılıyor. Adından anlaşılacağı gibi Katolik Ermenilere ait olan bu kilisenin, hangi tarihte yapıldığına dair kesin bir bilginin olmadığı söyleniyor. Kaderine terkedilmiş gibi gözüken bu tarihi yapı içerisinde bir avlu var ve mahalle sakinleri tarafından çeşitli amaçlar için bazen kullanılıyormuş.

Kervansaray/Deliller Han

Günümüzde otel olarak hizmet veren Kervansaray,  Deliller Han diye de adlandırılmaktadır. Söz konusu han, 1527 yılında yapılmış. Otel olarak hizmet verse de tarihi dokusu hiç bozulmamış olan bu han, verdiği hizmet kapsamında 72 odadan oluşmaktadır. Sur içerisinde bulunan bu tarihi yapı, iç ve dış mimari yapısıyla dikkat çekiyor. Bu özelliği ile de Diyarbakır’da konaklanabilecek tarihi binaların da başında yer alıyor.

Kervansaray (Deliller Han)

Kervansarayın hemen batısında yer alan Mardin Kapısı’nın çıkışında hemen sol tarafta yani doğusunda Diyarbakır sur burçlarının en meşhur burcu olduğu söylenen Keçi Burcu yer alıyor. Keçi Burcu’na geçilmeden önce buranın 600 m kuzey batısında yer alan Meryem Ana Kilisesi gezilebilir.

Meryem Ana Kilisesi

Günümüzde de dini hizmet vermeye devam eden Meryem Ana Kilisesi, en son 2004-2005 yıllarında Diyarbakırlı Süryanilerin girişimiyle restorasyona tabi tutulmuş. Üzerinde yapım yılı ile ilgili herhangi bir kitabe ya da bilgi bulunmayan bu kilise, 200’lü yıllarda yapıldığı değerlendiriliyor. Yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda orijinal yapıya ihtiyaçlardan dolayı eklemelerin yapıldığı bu tarihi yapı, dört avlu ve din adamlarının da yaşadığı bölümlerden oluşuyor.

Keçi Burçu

Diyarbakır Surlarında yer alan tüm burçların en eskisi olduğu söylenen Keçi Burçu, aynı zamanda tüm burçların içinde en büyüğüdür. Bu burçun üzerinde yer alan kitabedeki bilgilere göre söz konusu burç, 1223 yılında Mervanoğulları tarafından onarılmış.

Keçi Burçu

Keçi Burçu’nun üzerinden Hevsel Bahçeleri, On Gözlü Köprü ve Kırklar Dağının güzel bir görünümü de mevcut.

Hevsel Bahçeleri

Hevsel Bahçeleri, verimli topraklarıyla bir zamanlar şehrin sebze ve meyve ekim alanlarıymış. Söz konusu bahçeler günümüzde UNESCO koruma alanı içerisinde yer alıyor.

Hevsel Bahçeleri

Tarımın anavatanı kabul edildiği söylenen bu topraklarda, günümüzde de ekilip biçilmeye devam ediliyor. Diyarbakır gezilecek yerler listesinde değişik bir yeri olan bu bahçelerde, pek çok değişik türden canlının da yaşamını burada devam ettirdiği söyleniyor.

Gazi Köşkü

Mardin Kapıdan Eski Mardin Yolu’na çıkıp 1500 m güneye doğru yüründüğünde Ovabağ Yolu üzerinde yer alan Gazi Köşkü, Akkoyunlular tarafından 1400’lü yıllarda inşa edildiği söyleniyor. Birinci Dünya Savaşında karargâh olarak kullanılan köşkün asıl adı Semanoğlu Köşküymüş.

Gazi Köşkü

Söz konusu köşk, 1935 yılında belediye tarafından satın alınmış ve adı da Gazi Köşkü olarak değiştirilmiş. Günümüzde müze olarak hizmet veren bu köşkte, Atatürk’ün eşyaları ve fotoğrafları sergileniyor. Köşkün bulunduğu bölge aynı zamanda yerel halk için iyi bir mesire alanı diyebiliriz.

Ongözlü/Dicle Köprüsü

Mardin Kapı’dan 2300 m güneye doğru önce Eski Mardin yolu ardından Ortabağ Diyarbakır yolu üzerinden gidildiğinde Ongözlü Köprü’ye ulaşılıyor. Dicle Nehri üzerine yapılmış olan bu tarihi yapı, 6.yy’da yapılmış.

Ongözlü Köprü

Günümüze kadar geçen sürede zaman çerisinde yıkıldığından dolayı her yıkıldığında yeniden yapılmış. Söz konusu köprünün bulunduğu bölgede birçok kafe ve restoran var. Burada Dicle manzaralı bir kahve molası verilebilir.

Diğer Diyarbakır Gezilecek Yerler

Geçmişi M.Ö 8000’li yıllara kadar dayandığı söylenen ve Ergani sınırları içerisinde yer alan ve de insanın yerleşik düzene geçişinin örneklerinden olduğu söylenen Çayönü, Hz Süleyman Caminin hemen yanında yer alan Atatürk Müzesi, Ulu caminin güneybatısında yer alan Ziya Gökalp Müzesi, surların dışında yer alan Arkeoloji Müzesi ile İskender Paşa Konağı gibi yerleri de Diyarbakır gezilecek yerler listesine dahil edebiliriz.