Beyoğlu tarihi ve İstiklal Caddesi tarihi

Beyoğlu tarihi ve İstiklal Caddesi tarihi adlı bu yazıda, İstiklal Caddesi’nin kronolojik tarihi sırası çerçevesinde Beyoğlu’nun tarihi de anlatılmaktadır. Tarihi süreçte Tünelden, Taksim Meydanı’na doğru İstiklal Caddesi istikametinde bir yapılanma var. Beyoğlu da bu yapılanma çerçevesinde İstiklal Caddesi etrafında oluşmuş.

Beyoğlu Tarihi

Bayoğlu tarihi üç bölüm halinde incelenebilir. Söz konusu bölümler, Fetihten önce Beyoğlu tarihi ve Galata tarihi, fetihten sonra Beyoğlu tarihi ve istiklal caddesi tarihi, cumhuriyet döneminde Beyoğlu tarihi ve istiklal caddesi tarihidir.

Eski İstiklal Caddesi

İstanbul’un gözde turistik ve tarihi ilçelerinden biri olan Beyoğlu’nun tarihi, Galata Semti’nin tarihi ile birlikte başlıyor.

Fetihten Önce Beyoğlu Tarihi ve Galata Tarihi

M.S 300’lü yıllarda, Galata, Doğu Roma İmparatorluğu’nun 13. İdari bölgesi, İstanbul İse Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkentiymiş.  Ancak Galata’nın hakimiyeti, denizcilikte ileri seviyede olan Cenevizlilerin kontrolündeymiş. Yani Galata’ya, iç işlerinde Cenevizliler, dış işlerinde ise Doğu Roma İmparatorluğu hâkimmiş.

528 yılında Bizans imparatorluğu (Doğu Roma İmparatorluğu) Galata bölgesine, Fener görevini yapmak için sonradan tekrar yapılacak olan şu andaki Galata Kulesini inşa etmişler. Söz konusu kule, 1204 yılında gerçekleşen IV. Haçlı Seferleri sırasında geniş çapta tahribe uğramış.

1200-1204’lü yıllarındaki Haçlı Seferleri ve Latin istilası döneminde Galata, bir başka denizcilikte ileri seviyede olan Venediklilerin istilasına uğramış. Kısa bir süreliğine de olsa Galata, Cenevizlilerden Venediklilere geçmiş. Hatta Cenevizliler İstanbul’u çevreleyen surlar içerisindeki birtakım yerlerini de Venediklilere kaptırmışlar.

1260’lı yıllarda Cenevizliler tekrar Roma İmparatorluğundan Galata da bazı yerlere yerleşme izni ile saray, kilise, hamam, fırın, dükkân yapma izni almışlar. Tekrar yavaş yavaş Galata’ya yerleşmeye ve Venediklilerle birlikte serbest ticaret yapmaya başlamışlar.

1300’lü yılların ilk yarısında Cenevizliler, rakipleri olan Venediklilerin kendilerine baskı yaptığını iddia etmişler. Bu iddialar sonucunda, kendilerine ayrılan bölgelerin etrafına 2 metre genişliğinde surlar ile surların hemen önüne de 15 metre genişliğinde çukurlar açmışlar. Bu tahkimler son şeklini aldığında söz konusu surlar, şu andaki Azap Kapıdan başlayıp Şişhaneye çıkıyor, devamında Galata Kulesi’nin arkasından Tophane’ye iniyormuş. Ayrıca bu surların içinde kalan bölgeler de yine surlarla 5 bölgeye ayrılmış. Bu bölgelere de giriş için ayrıca kapılar bırakılmış. Surlar arasına inşa edilen kulelerin baş kulesi olarak da Galata Kulesi seçilmiş.

1348 yılında Cenevizliler, 1204 yılında gerçekleşen IV. Haçlı Seferlerinde geniş çaplı tahribat gören Galata Kulesi’ni yığma taş kullanarak yeniden yapmışlar. Bu yeni şekliyle de Galata Kulesi, o dönem, kentin en büyük binası olmuş.

Fetihten Sonra Beyoğlu Tarihi ve İstiklal Caddesi Tarihi

1453 yılında Fatih Sultan Mehmet öncülüğünde İstanbul Osmanlılar tarafından Fethedilmeden önce, 1445-1446 yıllarında Galata Kulesi, Cenevizliler tarafından yükseltilmiş. Ayrıca İstanbul’un Osmanlılar tarafından kuşatılması esnasında Cenevizliler, tarafsız kalmayı kabul etmişler. Böylece İstanbul’un fethinden sonra da Bizanslılardaki gibi özerk idarelerinin Osmanlı döneminde de devam etmesini ummuşlar.

Buraya kadar yazılan tüm dönemlerde, Galata Tüneli bölgesi, Beyoğlu’nun tamamı, şu andaki İstiklal Caddesi’nin uzandığı sırtlar ile söz konusu sırtlardan Haliç kıyısına kadar inen bölgeler ile İstanbul Boğazı kıyısına kadar inen bölgeler tamamen boş ve ormanlıkmış. Daha çok gezinti ve av bölgesi olarak kullanılıyormuş. Söz konusu yerlerde bağ ve bahçeler varmış.

Bu durum, 1453 yılında İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethi ile birlikte yavaş yavaş değişmeye başlamış. İlk olarak 1481 yılında bugünkü Galatasaray Lisesi’nin bulunduğu yere Sarayı Hümayun Mektebi kurulmuş. Mekteb-i Sultani adıyla da anılan söz konusu okul, başta padişah olmak üzere diğer üst düzey saray görevlilerine değişik konularda danışmanlık yapacak kişilerin, ilk ve orta dereceli eğitimlerini layıkıyla yapmasını sağlayacaktı.

1481 yılından Saray-ı Hümayun Mektebinin açılmasından sonra Galata Surları dışında ikinci yapılan tarihi bina ise 1491 yılında hizmete açılan Galata Mevlevihane’sidir. Söz konusu Mevlevihane’ye ilerleyen yıllarda bir çok eklentileri de yapılmış.

1500’lü yıllarda, Saray-ı Hümayun Mektebi ve Galata Mevlevihane’sinin hizmete başlamasıyla beraber bugünkü Galata Saray Lisesi’nin bulunduğu yer ile Galata Kulesi arasında yerleşim ve yapılaşma hızla devam etmiş.

1500 -1700 Dönemi Beyoğlu Tarihi ve İstiklal Caddesi Tarihi

1596 yılında bugünkü Ağa Caminin yerinde kagir çatılı, tek şerefeli ve tek minareli cami yaptırılmış. Çıkan yangınlar ve oluşan depremlerde hasar gören söz konusu Cami bir çok tadilat geçirmiş.

1600’lü yıllara gelindiğinde ise bugünkü Galata Saray Lisesi’nin bulunduğu yer ile Galata Kulesi arasındaki bölge yabancıların da dikkatini çekmeye başlamış. Kısa sürede, Boğaz ve Haliç manzaralı Beyoğlu sırtlarında birbiri ardına Büyükelçilik binaları yükselmeye başlamış. Avrupalıları, Galatalı zengin Rum banker ve tüccarların aileleriyle, Fenerli köklü aileler izlemiş. Beyoğlu’na doğru yaşanan bu iç göç zamanla iyice hızlanmış ve bu göçün sonucunda bölgede nüfus hızla artmış.

Söz konusu bölgede ilk olarak, 1610’lu yıllarda Holanda Sarayı, 1695 yılında Venedik Sarayı inşa edilmiş. Venedik Sarayı ilerleyen yıllarda Fransızlar ve Avusturyalılar tarafından kullanılmış. Hollanda Sarayı’nın yerine de yenisi yapılmış.

1700 – 1800 Dönemi Beyoğlu Tarihi ve İstiklal Caddesi Tarihi

1700’lü yıllarda da bugünkü Galata Saray Lisesi’nin bulunduğu yer ile Galata Kulesi arasındaki bölge yabancıların ilgisini çekmeye hep devam etmiş. 1757 yılında bugünkü İsviçre konsolosluğunun bulunduğu yerde İsviçre Sarayı yapılmış. Söz konusu saray daha sonra yıkılarak yenisi yapılmış.

1600-1700’lü yıllarda Galata Kulesi’nden günümüzdeki Galatasaray Lisesi’nin olduğu yere kadar olan bölge, tamamen, yerleşim yerleriyle beraber dolmuş. Aynı dönemde Galata’nın ünlü bankerleri ve tüccarları da bu bölgede özel konutlar yapmaya başlayınca bölge tamamen cazibe merkezi olmaya başlamış. İstiklal Caddesi ve çevresi ile Beyoğlu, bu kapsamda hızla şekillenmeye başlamış. Ünlü terziler, berberler, şapkacılar gibi hizmet sektörleri de bu bölgeye taşınmışlar ve söz konusu sektörde çalışanların sayıları da hızla artmış. Bu artışla birlikte, Taksim’e doğru yapılaşma da yavaş yavaş yaygınlaşmaya başlamış.

1731-1732 yıllarında nüfusun yoğunlaşmasıyla birlikte oluşabilecek su sorununu çözmek maksadıyla ismini de Taksim’e veren, Taksim’deki su maksemi ve su sarnıcı yapılmış.

1700’lü yılların sonu 1800’lü yılların başında özellikle şu andaki Galatasaray Lisesi’nin bulunduğu bölge ve çevresi ile tünele kadar olan bölge iyice gelişmiş. Bu bölgede Avrupa etkisi iyice artmaya başlamış. söz konusu yıllarda, İstiklal Caddesi ve çevresindeki yapıların tamamı taş veya tuğladan yapılmış ya da alt katları taş ve tuğla, üstleri de ahşaptan yapılmış.

1800 -1900 Dönemi Beyoğlu Tarihi ve İstiklal Caddesi Tarihi

1800’lü yıllarda özellikle de 1800’lü yılların ikinci yarısında Beyoğlu ve de İstiklal Cedde’si çok süratli bir şekilde gelişmiş. Bu gelişme ve şehirleşme Galatasaray ile Taksim arasında daha da yoğun yaşanmış. Bu dönemdeki hızlı yapılaşma batıdaki örneklerden etkilenmekle beraber, Osmanlı etkisinde de kalmıştır. Bu dönemde, modern toplumun gereksinim duyacağı, tramvay, gaz, su gibi alt yapı hizmetleri sağlanmış. Söz konusu hizmetler uzun süreli sözleşmelerle yabancılara ve azınlıklara verilmiş.

1900’lü yılların başında, Galatasaray-Taksim arasının da dolmasıyla birlikte yapılaşma ve yerleşim Nişantaşı ve Şişli güzergahına doğru kaymaya başlamış. Tünel-Galatasaray, Galatasaray-Taksim arasındaki elektrikli tramvayın kurulmasından sonra 1913 yılında Beyoğlu’nu Şişli’ye bağlayan tramvay hattı da kurulmuş. Bu hattın açılması, İstiklal Caddesi ve Çevresindeki yoğunluğun da yeterince artması sebebiyle yapılaşma ve yerleşim, Nişantaşı ve Şişli tarafına doğru hızlanmış.

Cumhuriyet Dönemi Beyoğlu Tarihi ve İstiklal Caddesi Tarihi

1920’li yıllardaki Yeni Cumhuriyetin kurulması, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş savaşı sonrası yapılan anlaşmalar neticesinde Beyoğlu’nda hızlı bir nüfus değişimi ve gayri mülk değişimi yaşanmaya başlanmış.

1950’lere kadar olan dönemde devam eden nüfus değişimi ve gayri mülklerin el değiştirmesi sonucunda yabancılar ve azınlıklardan boşalan yerlere yeni yetişen Türk iş adamları ve aydın kesim Beyoğlu’na yerleşmeye başlamış. Sinema ve tiyatroları, lokanta ve pastaneleri, sanat galerileri ve lüks mağazalarıyla Beyoğlu her devirde İstanbul’un en seçkin semti olmasına hep devam etmiş.

1960-1980’li yıllar ile özellikle 1980’li yıllarda kırsal göçlerin artması sonucunda tabi ki buna bağlı olarak kent nüfusu da hızla artmış. Hızla kentleşen ve büyüyen İstanbul’da yeni semtlerin yeni modern yerlerin açılması ile birlikte eğlence kuruluşlarının, zengin ailelerin ve ticaretin Beyoğlu’ndan bu yeni çağdaş yerlere doğru gitmeye başlamış. Bu durumda Beyoğlu’na olan ilgi azalsa da 1990’lı yıllarla birlikte, büyük marka kuruluşlar tekrar bölgeye şubelerini açmaya başlamış. Bu yeni durum sonucunda Beyoğlu yine eski cazibe merkezi haline gelmiş. 2010’lu yıllarda Beyoğlu tekrar bir değişime başladı gibi gözüküyor. Sonucunu tarih gösterecek…

Beyoğlu tarihi ve İstiklal Caddesi tarihi hakkında diğer bilgiler için tıklayınız…

***

Görüldüğü gibi Beyoğlu, tarihi birikimi ve kültürel çeşitliliği ile ön plana çıkıyor. Bu nedenle Beyoğlu’nda birçok kültürel varlık, tarihi mekân, tarihi eser, tarihi yer, tarihi bina ve tarihi yapı mevcut. Söz konusu yerler hakkında özet bilgiler, aşağıda linkini verdiğimiz yazılarda yer almaktadır.

• Taksim Gezilecek Yerler hakkında bilgi için tıklayınız…
• Beyoğlu Gezilecek Yerler hakkında bilgi için tıklayınız… (Yazım/Yayım işlemleri devam ediyor)
• Beyoğlu Nerede ve Beyoğlu Gezi Rehberi için tıklayınız…
• Galata Gezilecek Yerler hakkında bilgi için tıklayınız… (Yazım/Yayım işlemleri devam ediyor)
• Galata Nerede ve Galata’ya Nasıl Gidilir tıklayınız…
• Karaköy Gezilecek Yerler hakkında bilgi için tıklayınız… (Yazım/Yayım işlemleri devam ediyor)
• Tophane Gezilecek Yerler hakkında bilgi için tıklayınız… (Yazım/Yayım işlemleri devam ediyor)

Beyoğlu Gezi Bölgeleri